به گزارش خبرنگار فرهنگی ایرنا، سرزمینی که اکنون استان ایلام نام دارد، بنا به اسناد تاریخی فراوان، بخشی از کشور عیلام باستان بوده است؛ این کشور حدود 3 هزار سال پیش از میلاد بوجود آمده و تا سال 640 پیش از میلاد به حیات اجتماعی خود ادامه داده است.
از سال 1309 شمسی در تقسیمات کشوری، ایلام جزو استان پنجم یعنی کرمانشاه شد، سپس به علت موقعیت مهم سیاسی و مرزی و محرومیت های فراوان به فرمانداری کل تبدیل شد و اکنون یکی از استان های مهم کشور به شمار می آید.
از زمان شکل گیری این منطقه و ظهور زندگی بشر در آن، ایرانیان هنرمند همواره برای زندگی و ادامه بقا آثار فراوانی خلق کرده اند که هر کدام گویای نوع زیست، فرهنگ ها و آداب و رسوم مردمان این منطقه هستند.
باتوجه به اینکه در آستانه نوروز و ایام سال نو قرار داریم، گردشگران و دوستداران آثار باستانی می توانند با مراجعه به این منطقه از ایران، با نمونه های منحصربه فردی از آثار تاریخی و معماری باستانی و همچنین آثار طبیعی بکر این استان آشنا شده و از دیدن شگفتی های آن لذت ببرند.
* امامزاده پیرحسین، آرمیده در دل کوه خورمه
یکی از این آثار امامزاده پیرحسین است که در روستای زنجیره علیا شهرستان شیروان چرداول در دل کوه خورمه آرمیده است.
این امامزاده نوه امام موسی کاظم (ع) است که در نزد مردم از احترام خاصی برخوردار است. بنای امامزاده یکی از آثار ثبت شده استان در فهرست آثار ملی کشور است.
امامزاده پیرحسین هرساله پذیرای زائران زیادی از جای جای استان و نیز استان های همجوار است که به قصد زیارت و تفریح به این نقطه زیبا از استان ایلام سفر می‌کنند.
طبیعت زیبا و بکر اطراف و داخل تنگه، آب فراوان، چشمه‌های زیاد آب شیرین و نیز آب و هوای معتدل کوهستانی همگی لذت یک زیارت را بر زائران و گردشگران این منطقه دو چندان می‌کند.
درخت توت کهنسال کنار بنای امامزاده حکایت از تاریخ کهن و نیز سرسبزی این منطقه در گذشته های دور دارد.
* محراب امامزاده مهدی صالح (ع)
تزیینات وابسته به معماری در محراب بنای امامزاده مهدی صالح (ع) ماژین چشم هر بیننده ای را به خود جلب می‌کند. این بنا یکی از آثار دوره ایلخانی استان ایلام است که در بخش ماژین شهرستان دره شهر قرار گرفته است.
متاسفانه در سال های اخیر به دلیل فروریختن سقف بنا و تاثیرات عوامل جوی، باعث تخریب قسمت هایی از تزیینات این محراب منحصر به فرد شده است.
در کنار این محراب آیات آیه‌الکرسی با هنرمندی خاصی به خط کوفی گچبری شده است که لزوم توجه بیشتر به معماری این بنا و تزیینات وابسته به آن دوچندان می کند.
* منطقه تفریحی توریستی کلم
منطقه تفریحی توریستی کلم با برخوداری از آب و هوایی بسیار متنوع و مناسب، آب فراوان و جنگل های سرسبز و زیبا با چشم اندازی کوهستانی به عنوان منطقه نمونه گردشگری شناخته شده است.
این منطقه در مسیر جاده قدیم ایلام ـ دره‌شهر قرار دارد.
* تنگه رویایی رازیانه
این تنگه رویایی یکی از زیباترین پدیده‌های زمین شناسی و جزو منحصر به فردترین جاذبه‌های گردشگری استان ایلام است که در شمال شرق ایلام در کنار جاده ایلام ـ دره‌شهر قرار دارد. داخل این تنگه رودخانه‌ای جاری است.
*قلعه آبدانان
یکی از این آثار به 'پشت قلعه آبدانان' معروف است. پشت قلعه در فاصله پنج کیلومتری در ناحیه جنوبی شهرستان آبدانان و در شمال غربی روستای پشت قلا بر روی تپه‌ای بلند قرار دارد که رودخانه دویرج از پای آن می‌گذرد.
این اثر یکی از آثار دوره ساسانی است که مصالح ساخت آن از قلوه سنگهای رودخانه‌ای و گچ نیم‌کوب تشکیل شده است.
آثار به جا مانده از این اثر ارزشمند شامل برجهای نگهبانی، بارو، شاه‌نشین، اتاق‌های مسکونی و پلکان است. باروی بیضوی شکل که ارتفاع آن به سه متر می‌رسد محوطه قلعه را دربرگرفته است. دیوارهای بیرونی و اصلی قلعه که تاحدودی سالم مانده است، قلعه را به سه قسمت مجزا تقسیم می‌کنند.
این قلعه جنبه نظامی داشته و دور تپه‌ها کانالی طبیعی قرار دارد که مانند خندقی از دژ محافظت می‌کند.
* معماری دژ شیخ ماخو
دژ شیخ ماخو یکی از آثار دوره ساسانی شهرستان دره شهر است که بر یک بستر طبیعی و در یک تورفتگی غار مانند (ناودیس) و یا به اصطلاح اشگفت ساخته شده است؛ این بنا در ارتفاع 6 متری از کف رودخانه ایجاد شده است.
برای دسترسی به فضای داخل قلعه پله‌هایی ساخته شده که این مکان را فراهم کرده است، اما هم اکنون به علت گذر زمان آثاری از آنها مشاهده نمی‌شود و به کلی تخریب شده‌اند.
ساختار این بنا تلفیقی از مصنوعات بشری و طبیعت است که توانسته مقابله‌ای برابر در گذر زمان با عوامل مخرب جوی داشته باشد. سازندگان بنا به خوبی دانسته‌اند که برای حفظ و بقای آثار چه نوع مصالح و با چه شیوه‌ای اجرا کنند.
نوع مصالح همگون با سایر قسمتها و عاملی در سالم ماندن دیوار بوده است و در آن از قلوه سنگهای نیمه درشت رودخانه‌ای استفاده شده و ملات بکار رفته در ساخت این قلعه ملات گچ نیم‌کوب است.
*سنگ نوشته تخت خان
سنگ نوشته تخت خان یا تخت خاتون بر سر راه ایلام به مهران در منطقه خوش آب و هوای بان‌روشان بر روی قطعه سنگی بزرگ نوشته شده است.
شکل سنگ نوشته یک متوازی الاضلاع در ابعاد 145 در 190 سانتی‌متر است که ابتدا آن را حدود دو سانتی‌متر به لحاظ فراهم کردن یک سطح صاف و یکنواخت تراش داده و آنگاه با تراش دادن مجدد حروف و کلمات را برجسته کرده‌اند.
خط کتیبه نستعلیق و متن آن خلاصه ای از شجره نامه والیان و شرح برخی از خدمات عمرانی غلامرضاخان والی است که در سال 1325 هجری قمری دستور نوشتن آنرا داد.
این اثر در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.
* تپه گوران
تپه 'گوران' یکی از آثار دوره نوسنگی است که در بخش هلیلان شهرستان شیروان چرداول و در استان ایلام واقع شده است.
با توجه به حفاری در این تپه که در سال 1963 توسط هایت دانمارکی به سرپرستی ملرگارد صورت گرفت، 21 لایه فرهنگی در آن مشخص شد؛ در دو لایه تحتانی این تپه هیچگونه سفالی بدست نیامد و اولین نمونه‌های بقایای معماری در لایه 16 بدست آمده است.
با توجه به نوع معماری دو لایه اول تپه 'گوران' به نظر می رسد که ساکنان اولیه 'گوران' را کوچ‌نشینان منطقه تشکیل می‌دادند که فقط مدتی کوتاه در محل به سر می‌بردند و در فصل نامناسب سال، به سایر نقاط کوچ می‌کردند.
* گورستان هلوچ
گورستان هلوج در شهرستان ایوان استان ایلام و در سمت راست ورودی بخش زرنه قرار دارد. این گورستان در فاصله 200 متری شمال شرقی تپه تاریخی قلا زرنه واقع شده است. نوع بافت خاک زمین های اطراف، رسی آبرفتی و زراعی است.
*تپه تاریخی لالار
تپه تاریخی لالار یکی از آثار ثبت شده استان ایلام در فهرست آثار ملی کشور است که با شماره 8 در سال 1310 به ثبت رسیده است.
بدلیل کوهستانی و صعب‌العبور بودن منطقه، و موقعیت جغرافیای تپه لالار، تاکنون این اثر بدست فراموشی سپرده شده است.
خوشبختانه پس از 76 سال فراموشی در پی عزیمت به پشت سد سیمره، این اثر بار دیگر شناسایی و مستندنگاری شد.
با استناد به شواهد فرهنگی سطح تپه از جمله سفال و بقایای معماری، می‌توان گفت تپه لالار مربوط به دوره ساسانی است که از اهمیت فراوانی برخوردار است.
*سنگ نوشته قوچعلی ایلام
سنگ نوشته زیبای قوچعلی در ضلع جنوبی کوه اناران بر روی صخره‌ای در تنگ قوچعلی و در شمال شهر ایلام قرار دارد؛ این سنگ نوشته به دستور غلامرضاخان والی و به خط زیبای نستعلیق نگارش یافته است.
دسترسی به این سنگ نوشته بسیار مشکل است و باید مسیر چند صد متری دامنه تنگ قوچعلی را پیاده طی کرد.
* قلعه سام شکوه یک تمدن
بنای با عظمت قلعه سام بر فراز کوهی به همین نام در غرب روستای چم بور از توابع شهرستان شیروان و چرداول قرار دارد. معماری این قلعه متعلق به دوره پرشکوه ساسانی است؛ علاوه بر این معماری در قسمت جنوب غربی قلعه آثار چهارطاقی مشهود است.
در کنار این مجموعه معماری چند درخت کهنسال چنار با قدمتی 500 ساله و چشمه ای گوارا از دل کوه بیرون آمده چشم اندازی بکر و طبیعی را آفریده است که چشم هر گردشگری را می نوازد.
علاوه بر درخت چنار ریشه درختی به نام عود یا هومه که از آن در اعیاد و جشنها استفاده می شده، دیده می شود. برای رسیدن به این قلعه با چشم انداز طبیعی و زیبا باید چهار ساعت کوهنوردی را تحمل کرد.
* سنگ نوشته آشوری گل گل ملکشاهی
این اثر در 8 کیلومتری شهر ملکشاهی شهرستان مهران و بر دیوار شرقی تنگه کوچکی که روستای گل گل در دهانه آن استقرار یافته است، قرار دارد.
این سنگ نوشته به خط میخی به زبان آشوری، بر روی نمای دیوار شرقی صخره ای بالاتر از روستای گل گل ملکشاهی به ابعاد 90 در 135 سانتی متر به شکل مستطیل به طور عمودی نقش شده و در وسط آن پادشاه آشوری به صورت برجسته با شمشیر حمایل به ارتفاع 135 سانتی متر قرار دارد.
تمامی سطح کتیبه پس از صاف کردن سطح آن به عمق سه سانتی متر برجسته و پیکر پادشاه با خطوط کنده کاری شده میخی پوشانده شده است.
متن کتیبه از فتح ایلام و لرستان (قلمرو کاسی‌ها) به وسیله آشوری‌ها حکایت می کند؛ بخشی از کتیبه به این شرح است: خدایان بزرگ از راه لطف در محفل خود مرا بر روی تخت شاهی پدرم گذاشتند و آنها تسلط بر روی زمین را به من واگذار کردند.
* دره شهر و شهر تاریخی سیمره
شهر تاریخی سیمره یکی از شهرهای تاریخی استان ایلام است که در حاشیه غربی شهر دره شهر واقع شده است. در کاووش های انجام شده در این شهر گچبری های منحصر به فردی از بناهای این شهر تاریخی بدست آمده است که در نوع خود بی نظریند.
این شهر مربوط به اواخر دوره ساسانی و قرون اولیه اسلامی است و مرکز ایالت مهرجانقذق یا مهرجانکدک بوده است.
* پل گاومیشان
پل گاومیشان یکی از آثار دوره ساسانی است که بر روی رودخانه خروشان سیمره در شهرستان دره شهر قرار دارد. با توجه به موقعیت استراتژیک منطقه پل در دوره های بعدی نیز مورد استفاده قرار گرفته و مرمت و بازسازی شده است.
این پل بزرگترین دهنه را در بین پل های ایران دارا است. طبیعت زیبا و چشم انداز رویایی اطراف این پل باعث جذب گردشگران داخلی و خارجی شده است.
* آتشکده چهار طاقی
این اثر در شهرستان دره شهر بر روی تپه بنای یک آتشکده به صورت چهار طاقی باقی مانده است؛ ساکنان این منطقه، این بنا را طاق می گویند. این بنا با قلوه سنگ و گچ ساخته شده است و مربوط به دوران ساسانی است.
درکنار آثار تاریخی، استان ایلام جاذبه های طبیعی زیادی ازجمله تفرجگاه های آبی مانند دریاچه دوگانه سیاه گاو، آب آسمان آباد، آب چیکا، آب آفتاب، آب زنگاون، تلخاب، تنگ گراو، جزمان رود، چرداول، چنارچ، خوش، چوار و آب دره جکه است.
آبشارها از جمله آبشار چم آو، آبتاف و سرطاف از دیگر جاذبه های طبیعی این استان به شمار می رود.
غارها نیز بخش دیگری از جاذبه های این استان را تشکیل می دهند؛ غار کناتاریکه، خفاش، زینه گان، تایه گه، طلسم ایوان، قلاپیکه و ملک و کبوترلان از جمله دیگر دیدنی های ایلام هستند.
تفرجگاه های جنگی و چشم اندازهای طبیعی مانند پارک جنگلی چفاسبز، دره ییلاقی هفتاو میشخاص، ششدار، خوران ایوان و تجریان از جمله مناطق طبیعی و دیدنی استان ایلام هستند که می توانند ساعات خوشی را برای مسافران و گردشگران رقم بزنند.
منبع:
ایرنا
