دکتر حسن بلخاری با بیان اینکه آگاهی از ماهیت و مبانی عرفانی و حکمت در کالبد معماری و تزیینات مساجد به دین داری ما کمک می کند، تصریح کرد: اطلاع مومنان و نمازگزاران مساجد از معنا و مفهوم نقش ها، کتیبه ها و فرم معماری مساجد که به شدت نیازمند تفکر است به ادراک ما از وجوه زیباشناسانه دین کمک می کند.
به گزارش خبرگزاری تقریب به نقل از روابط عمومی سومین همایش اندیشه های آسمانی این استاد حوزه و دانشگاه با بیان مطلب فوق، افزود: با توجه به بهره گیری دین اسلام از وجوه زیبایی شناسانه، مسلمانان بیش ازپیروان سایر ادیان در استفاده از این مبانی بهره ببرند.
مولف کتاب مبانی نظری و عرفانی هنر اسلامی اضافه کرد: فقدان آگاهی باعث شده گاهی عده ای از افراطی ها، این فرم ها را نفی کنند و بدون توجه به مبانی معنوی و عرفانی مومنان را از بهره مند شدن از این کالبد محروم می کنند.
استاد دانشگاه علامه طباطبائی اذعان کرد: هر چه زمان می گذرد و مدرن تر می شویم فرم های مساجد تغییر و از بنیادی ترین اجزای مفهومی معماری اسلامی دور شده است.
وی با بیان این که نسل جدید باید بداند نیاکان و گذشتگان آن ها از چه کالبدهایی برای تکمیل عبادت در مساجد استفاده می کردند، اظهار تاسف کرد: ما در طول تاریخ از بیان تفکرنهفته معماری مساجد غفلت کرده ایم و دچار آسیب های جدی شده ایم.
بلخاری به آسیب های غفلت از بیان مبانی نظری فرم ها ی مساجد اشاره کرد و گفت: همین عدم اطلاع و غفلت باعث شد امروز مساجدی در کشور ما ساخته شود که از فرم های سنتی و اسلامی تبعیت نمی کنند و هویتی متفاوت با معماری و هنر اسلامی دارند.
وی ادامه داد: برخی افراد در کشور ما به انتقاد از فرم های سنتی می پردازند و معتقدند مساجد باید ساده و خالی و عریان از فرم ها نگارها و کتیبه ها که شاخصه های هنر ایلامی محسوب می شود باشند حتی برخی این نقوش و فرم ها را مخل آرامش عبادت کنندگان دانستند که تمرکز انسان را در وقت عبادت می گیرد.
این استاد دانشگاه بیان داشت: بیان هر حقیقتی قالب خاص خود را می طلبد که بیان آن در غیر قالب خود باعث تخریب معنای آن می شود زیرا هر ظرفی باید از مظروف خود محافظت کند.
بلخاری اظهار داشت: مهم ترین مولفه هنر و تمدن اسلامی برقراری ارتباط و نسبت بین قالب عبادت و حقیقت آن است که نمونه این ارتباط در معماری مسجد جامع گوهرشاد مشهد دیده می شود.
وی با بیان اینکه در معماری اماکن اسلامی وحدت دیده می شود، اضافه کرد: در اسلام معماری مساجد، بازارها، مدارس و حمام های عمومی از یک فرم واحد تبعیت می کنند تا به مخاطبان خود تفهیم کنند در اندیشه اسلامی همه فضاها برای مسلمانان عبادتگاه و همه اعمال عبادت محسوب می شود.
وی خاطر نشان کرد: همان طور که حقایق قرآن زیبا هستند و این حقیقت زیبا در قالبی زیبا جلوه کرده، مسلمانان نیز در تبعیت از خداوند و رسول او باید حقایق زیبای دین را با فرم های زیبا ارائه کنند.
بلخاری یادآور شد: معماری مساجد تابع اصولی است که آشنایی با این اصول ما را در بهره وری از مبانی و معانی عرفانی فرم های مساجد یاری می کند.
وی با اشاره به اینکه عالی ترین و بهترین اشکال هندسی برای تعلیم هندسه پیشرفته نقوش اسلامی است، تاکید کرد: نقوش اسلیمی لایتناهی بودن خداوند و خیال انسان را نشان می دهد و قادر است حصارها را شکسته و خیال را پرواز دهد.
وی طلا در معماری اسلامی راز نماد نور جامد دانست و گفت: طلا عالی ترین فلز در انعکاس و جذب نور است به همین دلیل در تمدن اسلامی جایگاه ویژه ای دارد.
این استاد دانشگاه تصریح کرد: نقوش اسلامی با هدف جایگزین شدن به جای عبادت وگرفتن تمرکز عبادت کنند گان به کار نرفته اند بلکه این نقوش به دلیل مولفه هایی که دارند عبادت کنندگان را به تفکر وا می دارند.
وی با تاکید بر اینکه در هنر اسلامی بین ظرف و مظروف و قالب و محتوا نسبت ذاتی برقرار است، خاطرنشان کرد: مسلمانان در جهان بینی توحیدی و مبانی نظری خود معتقدند حقیقت را نمی توان در هر قالبی ریخت زیرا ظرف و قالب نامناسب نمی تواند حقیقت را جلوه دهد.
به نظر می رسد اشاره بلخاری به تغییراتی است که اخیرا توسط مهندسان مشاور حرکت سیال به مدیریت رضا دانشمیر در طرح قبلی مسجد مسجد جامع ولیعصر(عج) در مجاورت تئاتر شهر به طراحی عبدالحمید نقره کار داده شده است. مراحل این تغییر با پس زمینه طرح قبلی در تارنگار رسمی مهندسان مشاور حرکت سیال نیز منتشر شده است. رضا دانشمیر که ظاهرا طرف قرارداد جدید شرکت توسعه فضا های فرهنگی برای طراحی جدید مسجدجامع ولیعصر(عج)است در مصاحبه اخیر خود با روزنامه شرق با عنوان "ریسک می کنم و البته تاوان می دهم" با اشاره به این طرح می گوید: "پروژه ی دیگری - که مربوط به همین اواخر هم هست - مسجد ولی عصر است. پروژه ی مهمی ست. قصه ی مفصلی دارد؛ پایین تاتر شهر یک قطعه زمینی بوده که قرار بوده آن جا مسجدی ساخته شود - ظاهرا از قبل از انقلاب هم برنامه اش این طور بوده است. مدت ها متروک بوده و به عنوان پارکینک استفاده می شده تا بعدها که باز مقرر شده این جا مسجدی ساخته بشود. مشاوری آمده بود و مسجد خیلی بزرگ و کلاسیکی را آن جا پیش بینی کرده بود که با خود ساختمان تاتر شهر تناسب نداشت. ارتفاعش به اندازه ی گنبد سلطانیه بود؛ 52 متر (تاتر شهر حدودا 20 متر است) بنابراین، هنرمندان اعتراض کرده بودند که این ساختمان بزرگ است و تعادل ندارد و باید این طرح عوض شود. پروژه یک مدتی متوقف شده بود. کارفرمای پروژه - همان کسی ست که ما سینما ملت را برایش طراحی کردیم - زمانی که پروژه ی سینما در حال اتمام بود، آمد و از من خواست که کمک کنم تا این پروژه از این حالت بی تکلیفی، دربیاید....". دانشمیر با اشاره به طرح مصوب قبلی مسجد و نحوه تصویب طرح خود اضافه می کند: "اول خواستیم ایده را از وضع موجود برداشت کنیم که دیدیم وضع موجود غلط است. بنابراین وضع موجود را کات کردم... بعد از آن رفتیم با سازمان های امور مساجد و آدم های مختلفی که می بایست تصمیم گیری می کردند، مواجه شدیم. آن ها خوب، اولش موافق نبودند. یعنی هضمش براشان سخت بود و مرتب می گفتند این چیست؟ و مخالفت می کردند. البته خوب، من هم مقاومت می کردم. خوشبختانه بعد، قبول شد و کارمان ادامه پیدا کرد...".
