معماری ایرانی،در سخن سه نسل از معماران صاحبنظر
- مرحوم استاد محمد کریم پیرنیا
- نادر اردلان
- داراب دیبا
- مرحوم سید ھادی میرمیران
سوال:اگر بنا بود از میان آثار ارزشمند تاریخ معماری ایران آثاری را به عنوان معرف تمام عیارھنر معماری ایران
برگزینید،کدام آثار را انتخاب می کردید؟
-پیرنیا:در ھر کدام از شش شیوه ی تاریخ معماری ایرانی یک شاھکار ھست.اما به یاد می آورم که مرحوم مھندس
فروغی تعریف می کردکه یک بار در بوزار پاریس مسابقه ای برگزارکردند و از ھمه پرسیدند که اگر بخواھید خوش تناسب
ترین ساختمان جھان را معرفی کنید،چه بنایی را انتخاب می کنید؟که گنبد قابوس برنده شده بود.باید ھم میشد،چون
حتی کسانی مثل پسران چنگیز ھم گفته بودند"این بنا را خراب نکنید،بگذارید باقی بماند تا معلوم شود ما چه چیزھایی
را خراب کردیم."
و در واقع این بنا بدون ھیچگونه تزئین ،گچبری و ... مظھر تناسب و زیبایی است.
از دیگر شاھکارھای معماری ایرانی نیز می توان به گنبد سلطانیه که البته مجموعه ی کاملی بوده و حالا دیگر نیست
اشاره کرد.ساختمان ھای دوره صفوی مثل کاروانسرای مادر شاه،مدرسه مادر شاه(مدرسه چھار باغ)،بازارچه بلند و
ھمچنین باغ سازی ایرانی نیز در معماری ایرانی متمایز می باشند.
-نادر اردلان:مجموعه ی بازار اصفھان و کاخ- بازار که از میدان کھنه و مسجد جامع سلجوقی متعلق به قرن پنجم شروع
می شود تا میدان نقش جھان (قرن دھم) ادامه می یابد و از طریق محورھای دوگانه ی چھارباغ صفوی به پل الله
وردیخان وچھار باغ خواجوبه پل زیبای خواجو که نقطه ی اوج این حرکت است و سپس به زاینده رود میرسد.کل این
مجموعه ی شھری عالیترین نمونه ی خطی یک نظام مثبت در جھان است که بیش از صد و پنجاه بنا و چھار باغھای
مھم را در یک دوره ی بیش از ششصد ساله به یکدیگر پیوند می زند.این مجموعه محل گردھمایی مردم و نمونه ی
کاملی است که انواع خدمات مورد نیاز زندگی را به طرزی مبتکرانه و استثنایی و به یادماندنی در خود جامیدھد.
- داراب دیبا: در کل سه اثر زیر را بدون درنظر گرفتن اولویت خاص میتوانم مطرح کنم.
ساختمان ھشت بھشت (اصفھان) به علت تنظیم ارتفاعات با گشایشھای فضایی برای بوجود آوردن نماھایی از درون به
منظره ی اطراف و طبیعت؛نظام ھندسی استثنایی ؛عبور از ھندسه ی رابط و میانه به مرکزیت که یکی از ویژگی ھای
مھم طراحی معماری ایران است.
- میدان نقش جھان به علت تداوم فضای شھری و عبور از فضای کلان در جھت به وجود آوردن شاخص شھری؛
- باغ فین کاشان به علت نظام ھندسی و تداوم بنا با باغ،حظور آب و گیاه در ھماھنگی با نظام کلی.
- سید ھادی میرمیران:در میان آثار ارزشمند تاریخ معماری ایران،به نظر من چند اثر در منتھای کمال و زیبایی، مبانی و
اصول معماری ایرانی را منعکس می کنند که عبارتند از:تخت جمشید،طاق کسری،گنبد قابوس،مسجد جامع
اصفھان،آرامگاه الجایتو،ارگ علیشاه(مسجد جامع تبریز)،مسجد جامع اصفھان،مسجد شیخ لطف الله ،سی و سه پل،پل
خواجووعمارت ھشت بھشت.ولی اگر بخواھیم از میان این آثار تنھا یک اثر را برگزینیم،ترجیح میدھم که مسجد امام
اصفھان را انتخاب کنم.این اثر براستی تمامی اصول و ارزشھای معماری ایران را در خود دارد و اگرچه از نظر احجام
تشکیل دھنده ی آن و ترکیب این احجام کم نظیر است،آنچه در این بنا شگفت آور و به طور قطع بی نظیر است،ھمانا
فضای بدیع و مسحور کننده ی آن و تنوع و ترکیب مافوق تصور این فضاھاست.در مراتب بعدی می توان به سی و سه پل
اصفھان و ارگ علیشاه تبریز اشاره کرد.
(برگرفته از مجله ی آبادی،سال پنجم ،شماره ی نوزدھم،زمستان ھفتاد و چھار)
